در استان کردستان برخلاف سایر نواحی ایران ، آثار و شواهد معدنکاری کهن چندان زیاد نیست وبه همین دلیل بررسیهای زمین‌شناسی و اکتشافی انجام شده در استان سابقه دیرین ندارد. ولی، جایگاه ویژه استان در محل برخورد سه پهنه ساختاری ـ روبی به نامهای زاگرس، سنندج ـ سیرجان و ایران مرکزی سبب گردیده تا در سالهای اخیر از منظر زمین‌شناسی و جایگاه معدنی ویژه ای را برای استان کردستان مشخص می‌نماید به همین دلیل در طی برنامه سوم توسعه اقتصادی برنامه های زمین‌شناسی و اکتشافی پیش بینی شده در خور توجه است . خلاصه مطالعات سیستماتیک زین شناسی و اکتشافی انجام شده توسط سازمان زمین‌شناسی و همچنین اداره کل استان به شرح زیر است.
- بررسیهای زمین‌شناسی
بررسیهای زمین‌شناسی استان کردستان به دو مقیاس متفاوت زیر است:
الف ـ بررسیهای زمین‌شناسی به مقیاس ۱:۲۵۰٫۰۰۰
تمام استان کردستان تقریباً با چهارنقشه زمین‌شناسی ۱:۲۵۰٫۰۰۰ به نامهای تکاب، مهاباد، سنندج، مریوان پوشیده می‌شود. ضمناً بخش کوچکی از حاشیه شمالی نقشه زمین‌شناسی کرمانشاه در استان کردستان قرار دارد. نقشه‌های یاد شده چاپ و منتشر شده‌اند و لذا پوشش کاملی از نقشه‌های ۱:۲۵۰٫۰۰ استان موجود است به جز نقشه مریوان، سایر نقشه‌های گفته شده دارای یک گزارش توصیفی هستند که بیانگر اطلاعات کلی از ویژگیهای زمین‌شناسی و نیز توان بالقوه معدنی استان‌اند.
ب ـ بررسیهای زمین‌شناسی به مقیاس ۱:۱۰۰٫۰۰۰
استان کردستان با حدود ۱۵ برگ نقشه زمین‌شناسی به مقیاس ۱:۱۰۰٫۰۰۰ پوشیده می‌شود.
خاطرنشان می‌سازد که استان کردستان از جمله مناطق اولویت دار اکتشافی برنامه سوم توسعه اقتصادی است و براساس برنامه‌های پیش بینی شده در پایان برنامه تمام نقشه‌های زمین‌شناسی ۱:۱۰۰٫۰۰۰ بررسی و به چاپ خواهند رسید.
- بررسیهای اکتشافی
بررسیهای اکتشافی انجام شده در استان کردستان از دو نوع ناحیه‌ای و موضوعی است.
الف ـ اکتشافات ناحیه‌ای
اکتشافات ناحیه‌ای استان به روش ژئوشیمیایی و در مقیاس نقشه‌های ۱:۱۰۰٫۰۰۰ می باشد که تاکنون مناطق آلوت، تکاب، چاپان، سقز، باینچوب و تیژ تیژ ، جمعاً به مساحت ۱۵۰۰۰ کیلومتر مربع (بیشتر از نصف استان) مورد بررسی قرار گرفته‌اند که نتایج حاصل بسیار رضایت بخش بوده است به گونه‌ای که اجرای پاره‌ای از اکتشافات موضوعی در دست انجام استان (کردستان) برپایه اکتشافات ژئوشیمیایی انجام شده سامان داده شده است. افزون بر آن باید به اکتشافات ژئوشیمیایی نیمه تفصیلی طلا در ناحیه میرده سقز اشاره کرد.
جایگاه زمین‌شناسی ویژه و نیز نتایج حاصل از بررسیهای اکتشافی ناحیه‌ای گذشته سبب گردیده تا بخش باقیانده استان کردستان در طی برنامه سوم توسعه و در قالب زونهای متالوژنیک بیست گانه مورد بررسی قرار گیرد ( لطفاً نگاه کنید به برنامه‌های اکتشافی پیش بینی شده)
ب ـ اکتشافات موضوعی
در سالهای ۱۳۷۸-۱۳۷۳ تعداد ۲۰ طرح اکتشافی (موضوعی ) از محل اعتبارات استانی و ملی در استان کردستان به اجرا درآمده است که حاصل آن اکتشاف ذخایری از سیلیس، بوکسیت، آهن و مصالح ساختمانی و همچنین نشانه‌هایی از مس، روی، سرب، طلا، جیوه، قلع ، تالک و غیره بوده است.
جدول زیر نشانگر اکتشافات موضوعی انجام شده در استان کردستان است.
ردیف عنوان سال اجرا
۱ بررسی و اکتشاف مقدماتی مواد اولیه مصالح ساختمانی در استان کردستان (بخش اول) ۱۳۶۵
۲ بررسی و اکتشاف مقدماتی مواد اولیه مصالح ساختمانی در استان کردستان (مرحله دوم) ۱۳۶۷
۳ اکتشاف تفصیلی معادن استان کردستان ۱۳۷۲
۴ بررسی وارزیابی ذخایر و پتانسیلهای معدنی استان کردستان ۱۳۷۲
۵ اکتشاف ژئوشیمیایی در استان کردستان ۱۳۷۲
۶ اکتشاف تفصیلی معادن استان کردستان ۱۳۷۳
۷ اکتشاف ژئوشیمیایی ۰۰۰،۱۵۰ نقشه سقز ۱۳۷۳
۸ اکتشاف تفضیلی آنتیموان داشکن و بهار لو ۱۳۷۳
۹ ارزیابی کانیهای صنعیت ۱۳۷۳
۱۰ اکتشافات کانی سنگین ناحیه باغچله سقز در مقیاس ۲۰۰۰:۱ ۱۳۷۵
۱۱ اکتشافات نیمه تفصیلی کانسار سیلیسکانی جشنی و پیرنویس ۱۳۷۵
۱۲ اکتشافات ژئوشیمی در منطقه حسن سالاران و درگاه سلیمان ۱۳۷۶
۱۳ تهیه نقشه زمین شناسی ۰۰۰۱:۲۰۰۰۰ جنوب غرب سقز (پیرعمران،یله جر) ۱۳۷۶
۱۴ اکتشافات ژئوفیزیکی در منطقه حسن سالاران به روشهای RS,IP 1377
۱۵ اکتشافات طلا در جنوب غرب سقز (یله جر، پیر عمران، کوه نکروز) ۷۸-۷۷
۱۶ ادامه طرح اکتشاف طلا ۱۳۷۷
۱۷ اکتشافات چکشی در نقشه ۱,۱۰۰۰۰۰ چاپان ۱۳۷۸
۱۸ اکتشاف کائولنیت دهکلان ۱۳۷۸
۱۹ اکتشاف پیروفیلیت سقز ۱۳۷۸
۲۰ اکتشافات ژئوفیزیکی در معدن آنتیموان داشکسن –
۲۱ اکتشافات مس ، طلا و آهن در اسکارن شمالشرق صاحب ۱۳۷۹
مطالعات موضوعی زیر نیز در دست انجام می باشد:
” با توجه به نتایج بدست آمده از اکتشافات ژئوشیمیایی در چهارورقه یکصدهزار آلوت ، تیژ تیژ، کامیان و باینجوب و نیز انجام اکتشافات چکشی و ژئوشیمیایی در ورقه چاپان مناطق امیدبخشی بخصوص در سه ورقه تیژتیژ، کامیاران و باینجوب جهت اکتشاف طلا مشخص گردیده‌اند که بررسیهای کارشناسی بر روی گزارشات این مناطق در دست اقدام است .
” همچنین شرکت خارجی ریوتینتو همراه با شرکت خدمات اکتشافی کشور در محدوده معدن آنتیوان داشکسن در محدوده‌ای به وسعت ۴۰۰ کیلومتر مربع کار اکتشافی مشترکی را بر روی عناصر فلزی بویژه طلا در دست انجام دارد.
ج‌ـ ژئوفیزیکی هوائی
به منظور دستیابی به اطلاعات جامع تر زمین‌شناسی و زمین ساخت منطقه‌ای همچنین شناخت پهنه‌های مناسب برای اکتشاف ذخایر معدنی پنهان سازمان زمین‌شناسی کشور نقشه‌های ژئوفیزیک هوائی سراسری را در مقیاس ۱:۲۵۰٫۰۰۰ تهیه نموده است که در حال حاضر از تلفیق آن نتایج، نقشه مغناطیس هوایی ایران به مقیاس ۱:۱۰۰٫۰۰۰ به چاپ رسیده است.
د ـ گزارشهای اکتشافی
۱- نگرشی بر مطالعات زمین‌شناسی و معدنی در کانسار آنتیوان داشکسن و بهارلو ناحیه قروه (وزارت معادن و فلزات ـ ۱۳۷۰)
۲ـ گزارش عملیات اکتشاف مقدماتی شیلهای انبساط پذیر و رسی در مناطق مختلف سنندج دهگلان (اداره کل معادن و فلزات استان کردستان ـ ۱۳۶۳)
۳ـ گزارش اکتشافات ژئوشیمیایی سیستماتیک در محدوده برگه ۱:۱۰۰٫۰۰۰ کامیاران (سازمان زمین‌شناسی کشور ـ ۱۳۷۸)
۴ـ نگرشی بر مطالعات زمین‌شناسی و معدنی در کانسار آنتیموان داشکسن و بهارلو در ناحیه قروه / کردستان (اداره کل معادن و فلزات کردستان ـ ۱۳۶۶)
۵ـ بررسی و اکتشافات مقدماتی مواد اولیه مصالح ساختمانی در استان کردستان بخش اول و دوم .
۶ـ بررسی زمین‌شناسی و تلفیق آن با اطلاعات اکتشافی ژئوفیزیکی و حفاری برای ارزیابی کانی سازی کانسار آنتیوان داشکسن و بهارلو
۷ـ بررسی و ارزیابی ذخایر و پتانسیل های معدنی استان مرحله اول و دوم
۸ـ طرح اکتشافات ژئوشیمیایی سیستماتیک سقز در مقیاس ۱:۵۰٫۰۰۰ .
۹ـ طرح اکتشاف معدن آنتیوان داشکسن و بهارلو، منطقه قروه ، گزارش مطالعات ژئوفیزیک .
۱۰ـ طرح اکتشافات تفصیلی آنتیموان و آرسنیک داشکسن و بهارلو در منطقه قروه ، گزارش زمین‌شناسی
۱۱ـ طرح اکتشافات لیتو.ژئوشیمیایی و آلتراسیون در منطقه معدن آنتیوان داشکسن و بهارلو
۱۲ـ مطالعات اکتشافات زمین‌شناسی و وکانی سنگین ناحیه باغچله م معرفی پتانسیلهای موجود در محدوده شهرستان بانه.
۱۳ـ اکتشاف سیلیس در مناطق کانی جشنی و پیریونس.
۱۴ـ طرح ارزیابی کانیهای صنعتی استان کردستان
۱۵ـ مطالعات زمین‌شناسی و معدن حسن سالاران و رنگریزان در منطقه سقز
۱۶ـ مطالعات زمین‌شناسی و معدنی درگاه سلیمان در منطقه سقز
۱۷ـ مطالعات ژئوفیزیک در منطقه حسن سالاران و درگان سلیمان سقز.
۱۸ـ اکتشافات چکشی در ورقه ۱:۱۰۰٫۰۰۰ چاپان
۱۹ـ اکتشافات ژئوشیمیایی سیستماتیک در محدوده برگه ۱:۱۰۰٫۰۰۰ آلوت
۲۰ـ بررسیهای دورسنجی در محدوده برگه یکصدهزارم سنندج ( سازمان زمین‌شناسی کشور ۱۳۷۸)
۲۱ـ بررسیهای دورسنجی در محدوده برگه یکصدهزارم کامیاران ( سازمان زمین‌شناسی کشور ۱۳۷۸)
۲۲ـ بررسیهای دورسنجی در محدوده برگه یکصدهزارم باینجوب ( سازمان زمین‌شناسی کشور ۱۳۷۸)