بررسی های اکتشافی در استان کردستان
در استان كردستان برخلاف ساير نواحي ايران ، آثار و شواهد معدنكاري كهن چندان زياد نيست وبه همين دليل بررسيهاي زمين‌شناسي و اكتشافي انجام شده در استان سابقه ديرين ندارد. ولي، جايگاه ويژه استان در محل برخورد سه پهنه ساختاري ـ روبي به نامهاي زاگرس، سنندج ـ سيرجان و ايران مركزي سبب گرديده تا در سالهاي اخير از منظر زمين‌شناسي و جايگاه معدني ويژه اي را براي استان كردستان مشخص مي‌نمايد به همين دليل در طي برنامه سوم توسعه اقتصادي برنامه هاي زمين‌شناسي و اكتشافي پيش بيني شده در خور توجه است . خلاصه مطالعات سيستماتيك زين شناسي و اكتشافي انجام شده توسط سازمان زمين‌شناسي و همچنين اداره كل استان به شرح زير است.
- بررسيهاي زمين‌شناسي
بررسيهاي زمين‌شناسي استان كردستان به دو مقياس متفاوت زير است:
الف ـ بررسيهاي زمين‌شناسي به مقياس 1:250.000
تمام استان كردستان تقريباً با چهارنقشه زمين‌شناسي 1:250.000 به نامهاي تكاب، مهاباد، سنندج، مريوان پوشيده مي‌شود. ضمناً بخش كوچكي از حاشيه شمالي نقشه زمين‌شناسي كرمانشاه در استان كردستان قرار دارد. نقشه‌هاي ياد شده چاپ و منتشر شده‌اند و لذا پوشش كاملي از نقشه‌هاي 1:250.00 استان موجود است به جز نقشه مريوان، ساير نقشه‌هاي گفته شده داراي يك گزارش توصيفي هستند كه بيانگر اطلاعات كلي از ويژگيهاي زمين‌شناسي و نيز توان بالقوه معدني استان‌اند.
ب ـ بررسيهاي زمين‌شناسي به مقياس 1:100.000
استان كردستان با حدود 15 برگ نقشه زمين‌شناسي به مقياس 1:100.000 پوشيده مي‌شود.
خاطرنشان مي‌سازد كه استان كردستان از جمله مناطق اولويت دار اكتشافي برنامه سوم توسعه اقتصادي است و براساس برنامه‌هاي پيش بيني شده در پايان برنامه تمام نقشه‌هاي زمين‌شناسي 1:100.000 بررسي و به چاپ خواهند رسيد.
- بررسيهاي اكتشافي
بررسيهاي اكتشافي انجام شده در استان كردستان از دو نوع ناحيه‌اي و موضوعي است.
الف ـ اكتشافات ناحيه‌اي
اكتشافات ناحيه‌اي استان به روش ژئوشيميايي و در مقياس نقشه‌هاي 1:100.000 مي باشد كه تاكنون مناطق آلوت، تكاب، چاپان، سقز، باينچوب و تيژ تيژ ، جمعاً به مساحت 15000 كيلومتر مربع (بيشتر از نصف استان) مورد بررسي قرار گرفته‌اند كه نتايج حاصل بسيار رضايت بخش بوده است به گونه‌اي كه اجراي پاره‌اي از اكتشافات موضوعي در دست انجام استان (كردستان) برپايه اكتشافات ژئوشيميايي انجام شده سامان داده شده است. افزون بر آن بايد به اكتشافات ژئوشيميايي نيمه تفصيلي طلا در ناحيه ميرده سقز اشاره كرد.
جايگاه زمين‌شناسي ويژه و نيز نتايج حاصل از بررسيهاي اكتشافي ناحيه‌اي گذشته سبب گرديده تا بخش باقيانده استان كردستان در طي برنامه سوم توسعه و در قالب زونهاي متالوژنيك بيست گانه مورد بررسي قرار گيرد ( لطفاً نگاه كنيد به برنامه‌هاي اكتشافي پيش بيني شده)
ب ـ اكتشافات موضوعي
در سالهاي 1378-1373 تعداد 20 طرح اكتشافي (موضوعي ) از محل اعتبارات استاني و ملي در استان كردستان به اجرا درآمده است كه حاصل آن اكتشاف ذخايري از سيليس، بوكسيت، آهن و مصالح ساختماني و همچنين نشانه‌هايي از مس، روي، سرب، طلا، جيوه، قلع ، تالك و غيره بوده است.
جدول زير نشانگر اكتشافات موضوعي انجام شده در استان كردستان است.
رديف عنوان سال اجرا
1 بررسي و اكتشاف مقدماتي مواد اوليه مصالح ساختماني در استان كردستان (بخش اول) 1365
2 بررسي و اكتشاف مقدماتي مواد اوليه مصالح ساختماني در استان كردستان (مرحله دوم) 1367
3 اكتشاف تفصيلي معادن استان كردستان 1372
4 بررسي وارزيابي ذخاير و پتانسيلهاي معدني استان كردستان 1372
5 اكتشاف ژئوشيميايي در استان كردستان 1372
6 اكتشاف تفصيلي معادن استان كردستان 1373
7 اكتشاف ژئوشيميايي 000،150 نقشه سقز 1373
8 اكتشاف تفضيلي آنتيموان داشكن و بهار لو 1373
9 ارزيابي كانيهاي صنعيت 1373
10 اكتشافات كاني سنگين ناحيه باغچله سقز در مقياس 2000:1 1375
11 اكتشافات نيمه تفصيلي كانسار سيليسكاني جشني و پيرنويس 1375
12 اكتشافات ژئوشيمي در منطقه حسن سالاران و درگاه سليمان 1376
13 تهيه نقشه زمين شناسي 0001:20000 جنوب غرب سقز (پيرعمران،يله جر) 1376
14 اكتشافات ژئوفيزيكي در منطقه حسن سالاران به روشهاي RS,IP 1377
15 اكتشافات طلا در جنوب غرب سقز (يله جر، پير عمران، كوه نكروز) 78-77
16 ادامه طرح اكتشاف طلا 1377
17 اكتشافات چكشي در نقشه 1,100000 چاپان 1378
18 اكتشاف كائولنيت دهكلان 1378
19 اكتشاف پيروفيليت سقز 1378
20 اكتشافات ژئوفيزيكي در معدن آنتيموان داشكسن –
21 اكتشافات مس ، طلا و آهن در اسكارن شمالشرق صاحب 1379
مطالعات موضوعي زير نيز در دست انجام مي باشد:
” با توجه به نتايج بدست آمده از اكتشافات ژئوشيميايي در چهارورقه يكصدهزار آلوت ، تيژ تيژ، كاميان و باينجوب و نيز انجام اكتشافات چكشي و ژئوشيميايي در ورقه چاپان مناطق اميدبخشي بخصوص در سه ورقه تيژتيژ، كامياران و باينجوب جهت اكتشاف طلا مشخص گرديده‌اند كه بررسيهاي كارشناسي بر روي گزارشات اين مناطق در دست اقدام است .
” همچنين شركت خارجي ريوتينتو همراه با شركت خدمات اكتشافي كشور در محدوده معدن آنتيوان داشكسن در محدوده‌اي به وسعت 400 كيلومتر مربع كار اكتشافي مشتركي را بر روي عناصر فلزي بويژه طلا در دست انجام دارد.
ج‌ـ ژئوفيزيكي هوائي
به منظور دستيابي به اطلاعات جامع تر زمين‌شناسي و زمين ساخت منطقه‌اي همچنين شناخت پهنه‌هاي مناسب براي اكتشاف ذخاير معدني پنهان سازمان زمين‌شناسي كشور نقشه‌هاي ژئوفيزيك هوائي سراسري را در مقياس 1:250.000 تهيه نموده است كه در حال حاضر از تلفيق آن نتايج، نقشه مغناطيس هوايي ايران به مقياس 1:100.000 به چاپ رسيده است.
د ـ گزارشهاي اكتشافي
1- نگرشي بر مطالعات زمين‌شناسي و معدني در كانسار آنتيوان داشكسن و بهارلو ناحيه قروه (وزارت معادن و فلزات ـ 1370)
2ـ گزارش عمليات اكتشاف مقدماتي شيلهاي انبساط پذير و رسي در مناطق مختلف سنندج دهگلان (اداره كل معادن و فلزات استان كردستان ـ 1363)
3ـ گزارش اكتشافات ژئوشيميايي سيستماتيك در محدوده برگه 1:100.000 كامياران (سازمان زمين‌شناسي كشور ـ 1378)
4ـ نگرشي بر مطالعات زمين‌شناسي و معدني در كانسار آنتيموان داشكسن و بهارلو در ناحيه قروه / كردستان (اداره كل معادن و فلزات كردستان ـ 1366)
5ـ بررسي و اكتشافات مقدماتي مواد اوليه مصالح ساختماني در استان كردستان بخش اول و دوم .
6ـ بررسي زمين‌شناسي و تلفيق آن با اطلاعات اكتشافي ژئوفيزيكي و حفاري براي ارزيابي كاني سازي كانسار آنتيوان داشكسن و بهارلو
7ـ بررسي و ارزيابي ذخاير و پتانسيل هاي معدني استان مرحله اول و دوم
8ـ طرح اكتشافات ژئوشيميايي سيستماتيك سقز در مقياس 1:50.000 .
9ـ طرح اكتشاف معدن آنتيوان داشكسن و بهارلو، منطقه قروه ، گزارش مطالعات ژئوفيزيك .
10ـ طرح اكتشافات تفصيلي آنتيموان و آرسنيك داشكسن و بهارلو در منطقه قروه ، گزارش زمين‌شناسي
11ـ طرح اكتشافات ليتو.ژئوشيميايي و آلتراسيون در منطقه معدن آنتيوان داشكسن و بهارلو
12ـ مطالعات اكتشافات زمين‌شناسي و وكاني سنگين ناحيه باغچله م معرفي پتانسيلهاي موجود در محدوده شهرستان بانه.
13ـ اكتشاف سيليس در مناطق كاني جشني و پيريونس.
14ـ طرح ارزيابي كانيهاي صنعتي استان كردستان
15ـ مطالعات زمين‌شناسي و معدن حسن سالاران و رنگريزان در منطقه سقز
16ـ مطالعات زمين‌شناسي و معدني درگاه سليمان در منطقه سقز
17ـ مطالعات ژئوفيزيك در منطقه حسن سالاران و درگان سليمان سقز.
18ـ اكتشافات چكشي در ورقه 1:100.000 چاپان
19ـ اكتشافات ژئوشيميايي سيستماتيك در محدوده برگه 1:100.000 آلوت
20ـ بررسيهاي دورسنجي در محدوده برگه يكصدهزارم سنندج ( سازمان زمين‌شناسي كشور 1378)
21ـ بررسيهاي دورسنجي در محدوده برگه يكصدهزارم كامياران ( سازمان زمين‌شناسي كشور 1378)
22ـ بررسيهاي دورسنجي در محدوده برگه يكصدهزارم باينجوب ( سازمان زمين‌شناسي كشور 1378)